«کارستان هنر ایرانی» نشان دهنده ذوق و هنر انسان ایرانی است

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد وکتابخانه ملّی ایران، فاطمه صدرمعاون پژوهش و و منابع دجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن خوش‌آمد گویی به میهمانان حاضر، توضیحاتی درباره کتابِ «کارستان هنر ایرانی» ارائه کرد وگفت: این کتاب گزیده ای از گنجینه هنرهای موجود در نسخ خطّی و آثار چاپ سنگی و همچنین برخی از اسناد هنری و مرقعات است. یکی از ویژگی های مهمِ «کارستان هنر ایرانی» در معرض دید قرار دادن نسخه هایی است که محدود به آثار هنر یایرانی و خط نوشت ها نمی شوند و برخی از آثار هنری که در اسناد و طومارهای این کتابِ ارزشمند وجود دارند؛ بیانگر این مطلب است که اسناد و حتی کتاب هایی که جنبه حقوقی، سیاسی و اجتماعی داشته اند، با ظرافت های هنری نوشته شده اند و این مهم حاکی از ذوق و هنر انسان ایرانی است.

وی ادامه داد: در واقع نویسنده حتی وقتی می خواسته طومار غیر هنری بنویسد و یا پیامی انتقال دهد باز هم از دست از هنر برنداشته و مطالب طوماری و اسنادی خود را به خط زیبا در کنار هنر آرایه آمیخته و برای آیندگان به ارمغان گذاشته است. البته آثار هنری از اسناد موجود در این مجموعه همه داشته های سازمان نیست؛ بلکه گزیده ای از آنها انتخاب شده است و امیدوارم این اثر در جامعه هنری به منظور بررسی های علمی، فرهنگی، ادبی و دستارردهای هنری مفید و سودمند باشد.

آثار هنری وسیله ای برای بیان حقیقت است

محمدعلی رجبی استاد عرصه فلسفه هنر و از مدیران پیشکسوت فرهنگی کشور با ابراز خرسندی از انتشار کتابِ «کارستان هنر ایرانی» گفت: با انتشار این این کتاب ارزشمند، برگی دیگر از هنر کتاب آرایی وجود و حضور پیدا کرد. زمانی که کتابِ «شاهکارهای نگارگری» را چاپ کردیم بسیاری از اهل فن گفتند که اثرات چاپ این کتاب بعد  از گذشت سال ها تاثیرعمیقی بر هنرهای تجسمی ایران خواهد داشت و همین اتفاق هم افتاد زیرا این تاثیرگذاری نه تنها در حوزه هنرهای تجسمی بلکه در سایر هنرها هم به وضوح دیده می شد.بنابراین هر کتابی از این دست که منتشر شود تاثیرات مختلفی بر وجوه هنری خواهد گذاشت کما اینکه در طول تاریخ هم شاهد این تاثیرات بوده ایم.

این استاد فلسفه هنر افزود: زمانی که سخن از کتاب آرایی به میان می آید در درجه نخست سراغ تزئین کتاب می رویم در حالی که آرایه صرفا مشمول کتاب آرایی نمی شود. بلکه معانی و تعاریف هنری مختلفی غیر از تزئین هم دارد که از جمله آرایش نفس که جزو آرایش‌های انسانی است. انسان های بزرگوار و هنرمندان ارجمند ایرانی همواره گفته اند اگر قرار باشد هنرتان آرای4شی خوبی داشته باشد اول باید خودتان آرایش نفس درستی داشته باشید. به واقع اولین درسِ ورود به سلک هنر کار  برای رضای معبود است. وقتی به آثار نگارگری قدیم و جدید ایرانی نگاه می کنیم متوجه می شویم که نکته مهمی درآن نهفته است. هنرمندان قدیم در آثار خود دوباره سازی طبیعت را نکردند و سعی نداشتند مانند هنر امروز غرب امضای خویش را به عنوان اثر هنری تحویل دهند. در واقع ما در دوره ای زندگی می کنیم که متاسفانه امضاها ارزش پیدا کردند نه خود اثر هنری. اما در قدیم هنرمند اثر خود را امضا نمی کرد در واقع پس از اتمام کار  آن را متعلق به اراده الهی می دانست و به همین دلیل است که هنر او هنری حقی می شود و حق تاریخ ندارد و ازلی و ابدی است.

رجبی تاکید کرد: امروزه آثار هنری متعلق به چهارصدسال پیش را دوباره چاپ می کنیم و با احترام ورق می زنیم و از صفحه به صفحه آن درس جدید می گیریم؟ به گفته آمار بخش هایی از دیوان مولانا همچنان ترجمه می شود و جزو پرفروش کتاب های آمریکا می شود. چه نکته ای در اشعار مولانا وجود دارد که هنوز در تاریخ مانده و به عنوان یکی از پر فروش ترین کتاب های سال معرفی شود؟ به اعتقاد من آنچه در آثار بزرگانی از این دست ماندگار مانده حقیقت است. حقیقت گمشده ای است که متاسفانه در نظام آموزش جدید ما وجود ندارد چراکه آموزش ما مبتنی بر آموزش های هنری غربی است. این در حالی است که آنچه در فرهنگ ما به عنوان ارزش وجود داشت این بود که تا چه اندازه ما در آثارمان پرده از حقیقت بر می داریم. بنابراین به زعم من آثار هنری وسیله ای برای بیان حقیقت است.

سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران باید به استانداردسازی در زمینه دسترسی به نسخ برسد

در ادامه مراسم رونمایی از کتابِ «کارستان هنر ایرانی» مجید فدائیان استاد هنرهای سنتی با بیان مشکلات و مسائلی برای دسترسی به منابع نسخ خطّی گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران به عنوان یک نهاد مادر در بخش کتابخانه ای و جمع آوری منابع ساز کار مشخصی دارد. اما در بخش نسخ خطّی و آثار قدیمی مواردی وجود دارد که باید تمهیداتی برای آن اندیشید تا بتوانیم نسخه خطّی را به نسخه چاپی تبدیل کنیم که خب سختی ها و مرارت هایی بسیاری دارد که بخشی از آن مربوط می شود به صنعت چاپ و کیفیت رنگ ها. اما بخش مهمتر مربوط به سنت نادرستی است که در مراکز اسنادی و نسخ خطی برای نشان دادن و در معرض دید گذاشتن نسخ خطّی است. این سنت از گذشته در این سرزمین بوده و پنهان کردن نسخه های نفیس و از دسترس دور نگه داشتن به نوعی در این سرزمین نهادینه شده است که امروزه با توجه به عصر اطلاعات و دسترسی گسترده به اطلاعات تصویری و متنی باید برای حفظ هویت ملی و فرهنگی در این زمینه بازنگری هایی صورت بگیرد.

فدائیان استاد برجسته هنر «گل و مرغ» ادامه داد: امروزه تمام مراکز مهم کتابخانه ای و اسنادی دنیا آثار خود را دیجیتال و در معرض دید همگان قرار می دهند و حتی نمونه های با کیفیت اسناد در دسترس پژ.هشگران و اهالی فن است. بنده بنا بر تجربه شخصی خود عرض می کنم که در نقاط بسیاری از ایران کار و پژوهش کرده ام و در این مسیر همواره با موانعی در دسترسی به نسخ مواجه بوده ام که این سنت باید توسط نسل جدید شکسته شود و خوشبختانه شاهد هستیم با تولد کتابِ «کارستان هنر ایرانی» این سنت توسط کتابخانه ملی و حسن محمدی مدیر انتشارات موسسه کتاب آرایی ایرانی شکسته شده و شاهد حرکتِ مهم فرهنگی هستیم.

وی تصریح کرد: سخن بنده به این معنا نیست که آثار بی حساب و کتاب در دسترس همگان قرار گیرد. خیر اینگونه نیست . چون چگونگی برخورد با کتاب آداب و رسومی دارد و مواجه شدن با نسخ خطی و آثار قدیمی بسیار متفاوت تر از کتب چاپی است. بنابراین در این زمینه نیاز به استانداردسازی داریم. و سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران به عنوان متولی این بخش باید به این استانداردسازی در زمینه چگونگی دسترسی به نسخ برسد و آنها را به نحو شایسته در اختیار عکاسان و پژوهشگران قرار دهد.

این استاد هنرهای سنتی در پایان صحبت های خود با اشاره به ویژگی های کتابِ «کارستان هنر ایرانی» گفت: این کتاب از نظر فنی و گرافیک ویژگی های منحصر به فرد و استانداردِ کتاب های مرجع را دارد . گرافیک بسیار ساده یکی از ویژگی های کتاب است، زیرا اجازه می دهد آثار موجود در کتاب به خوبی دیده شود. از سوی دیگر گردآورنده نسخ در این کتاب تا جایی که توانسته قطعات و نسخ را کامل آورده است. آقای محمدی با انتخاب چاپخانه خوب، رنگ ها، طرح روی جلد، خوب فوت و کپشن های کوتاه و کمترین اشتباه این کتاب را به عنوان الگویی از هنرهای مختلف منتشر کرده است.

ایرانیان خطّ نستعلیق را ابداع کردند تا بتوانند فارسی را خوشنویسی کنند

امیر احمد فلسفی استاد خوشنویسی و نستعلیق‌نویسی با اشاره به بخش های مربوط به خوشنویسی که در این کتاب آمده است، توضیحاتی ارائه کرد و گفت: بخش مهمی از کتاب به هنر خوشنویسی اختصاص دارد که بنده از این فرصت استفاده می کنم و به بخش هایی که مربوط به خوشنویسی است، اشاره می کنم. خوشنویسی در غرب آسیا و خاورمیانه، از کشورمان ایران شروع شده است. به این معنا که خوشنویسی هنری ایران را در آثار پیش از اسلام می توان دید و پیشینه آن به صورت مستند از مانی وجود دارد. در اسنادی که به مقدار اندک باقی مانده، نشان می دهد که او نقاش و خوشنویس بوده و همانطور که گفته های خودش را به تصویر کشیده؛ نوشته های خود را نیز به زیبایی خطاطی کرده است.

وی ادامه داد: از آنجائیکه امپراطوری ساسانی گستره وسیعی داشته در فرمان ها احکام و اسنادی که از دوران ساسانیان به جا مانده  می توان مطمئن گفت که خوشنویسی در دربار ساسانی رواج داشته است و بنده می خواهم به نقش ایرانیان در خوشنویسی اسلامی در چهار بخش اشاره کنم. در بخش نخست خطوط اولیه ای است که بعد از اسلام مرسوم شد و فراوانی یافت و آن خطی است که ما امروزه به عنوان خط کوفی آن را می شناسیم که در ایران شاخه مهمی از خط کوفی توسط خوشنویسان دوره ساسانی شکل گرفت و توسعه پیدا کرد. و خطّ کوفی به دو شاخه بزرگ شرقی کشورهای اسلامی و غربی کشورهای اسلامی تقسیم شد.

امیر احمد فلسفی ادامه داد: خط کوفی تا قرن 6  ادامه پیدا کرد و اوج رواج این خط که در این کتاب نیز آمده، بین قرن 1 تا 4 هجری بوده است و ایرانیان سهم مهمی در توسعه توجه و گوناگونی خط کوفی داشتند.به تدریح از قرن حدود 4 ، یک ایرانی الاصل به نام «ابن مقله» تنوعی در خطوط اسلامی ایجاد می کند و از حدود 40 نوع خطی که وجود داشت 6 نوع خط را به سامان رساند که به خطوط 6 گانه مشهور است.اواخر سال 700 قمری ایرانیان برای اینکه فرمان ها و نامه ها را به گونه ای بنویسند که باب ذوق آن روزگار باشد، خطّی را انتخاب کردند که خطّ تعلیق نامیده شده که نمونه ای از این خط در اسناد ایلخانی وجود دارد و به عنوان قدیمی ترین نوع خط ایرانی در این کتاب نیز چاپ شده است .

این استاد خوشنویسی و نستعلیق‌نویسی اظهار داشت: اواخر قرن 8 خط نستعلیق ابداع شد تا با آن بتوانند فارسی را خوشنویسی کنند در حقیقت ایرانیان با نستعلیق برای زبان خود خطّی را انتخاب کردند که به فوریت جزو خطوط هنری شد و این خط بدو تولد در کتاب های نفیس و اشعار فارسی در ابتدا از شیراز آغاز و در ادامه در تبریزی به اوج خود رسید و چه بسا حافظ هم دستی در قلم نستعلیق داشته است. خط دیگری که مثل نستعلیق زیبا است و نمونه هایی از آن در این کتاب چاپ شده خط شکسته نستعلیق است که آثار بسیار بدیع و زیبای آن در کتابخانه ملی نیز موجود است.

وی یادآور شد: بخش سوم و مهم خوشنویسی ایران است از قرن هفتم شروع و تا امروز هم ادامه دارد ولی وجود دارد ولی اوج آن اواخر دوره تیموری و تمام دوره صفوی، دوران قاجار را شامل می شود. مرحله چهارم که بعد از یک فطرت 50 ساله آمد خوشنویسی اخیر است که به طور کلی خوشنویسی ایرانی تولدی دیگر پیدا کرده است و تنوع بسیاری در خطوط ایرانی و کوفی به وجود آورد.

در پایان این نشست حسن محمدی گردآورنده کتاب «کارستان هنر ایرانی»  و مسئول موسسه کتاب آرایی ایرانی با بیان این مطلب که انتشار این کتاب حاصل یک کار گروهی بوده است؛ گفت: مجموعه آثاری که در این کتاب آمده است بخشی از هویت فرهنگی ما است و ارزش آنها بسیار بالایی دارد و باید در معرض دید قرار گیرد. بنده در این کتاب می خواستم  ادای دین به همه هنرمندان درگذشته ای که آثارشان را منتشر کرده ام، داشته باشم و امیدارم توانسته باشم حق مطلب را به درستی ادا کنم.

در پایان مراسم کتابِ «کارستان هنر ایرانی» رونمایی شد.

لازم به توضیح است این کتاب در برگیرنده خوشنویسی، نقاشی ایرانی، تذهیب، تشعیر و تجلید در پنج بخش نسخه‌ها، مرقع‌ها، قطعه‌ها، طومارها و سندها است. بخش خطی کتاب، بسیار غنی و شامل ۵۳ نسخه نفیس، ۳۱ اثر از ۱۳مرقع، ۵۸ قطعه، ۳ طومار و ۱۰ سند می شود.این کتاب به دوزبان تدوین شده است و ذیل هر تصویر، توضیحاتی درباره اثر ذکر شده است؛ مقدمه و دیباچه این کتاب نیز به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده است و در قطع رحلی بزرگ با 296 صفحه توسط انتشارات مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی و انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به چاپ رسیده است.

عبدالله بن سعود العنزی سفیر کشور عربستان ضمن بازدید از تازه های نشر در غرفه سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران گفتگو کرد. وی در این بازدید همکاری های دوجانبه بین کتابخانه ملّی دو کشور ایران و عربستان را خواستار شد.

علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران ضمن شرح وظایف این سازمان، درباره روند دیجیتال سازی و مرمت اسناد صحبت کرد و از همکاری های فرهنگی بین دو کشور ایران و عربستان استقبال کرد.رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران همچنین تبادل در زمینه نسخ دیجیتال شده و بهره مندی از کارشناسان ایرانی در حوزه آموزش اسنادی را یکی از مهمترین جنبه های این همکاری عنوان کرد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این مراسم که با حضور رئیس، معاونین و مدیران سازمان برگزار گردید، سید هادی موسوی معاون اسناد ملی سازمان ضمن خیرمقدم به مهمانان، آماری از فعالیتهای آرشیوی سازمان در سال 1402 ارائه داد و گفت: در سال 1402 در خصوص تعیین تکلیف اسناد راکد دستگاه‌ها و قوه قضائیه، 394 میلیون برگ سند در تهران و 526 میلیون برگ در مراکز استانی ارزشیابی شده است؛ که از این تعداد حدود 19 میلیون برگ سند به آرشیو ملی ایران منتقل شده است که این میزان مطابق با استاندارهای روز دنیا می‌باشد.

وی افزود: در سال گذشته موفق به خریداری بیش از 4 هزار برگ سند از اشخاص حقیقی شدیم و آنها را به آرشیو ملی منتقل کردیم. همچنین اهداگران اسناد این رویه فرهنگ دوستانه را ادامه دادند و بیش از 5 هزار برگ سند به آرشیو ملی ایران اهداء کردند.

موسوی با اشاره به اینکه در سال 1402 تعداد  211 میلیون برگ ضد عفونی شده است، در خصوص فعالیت­های همکاران حوزه اسناد در نگهداری این اوراق ملی و تاریخی گفت: آنچه که همکاران ما را به ارائه این خدمات انگیزه مند می کند چیزی نیست جز عشق و علاقه به فرهنگ ایران. ضمن اینکه در بخش های آزمایشگاه و مرمت و حفاظت همکاران ما به دلیل وجود انواع میکروبها و قارچها در کتاب و اسناد قدیمی، و همچنین وجود انواع عوامل شیمیایی و ضدعفونی در اطراف خود، در معرض انواع بیماری‌های تنفسی  هستند.

معاون اسناد ملی گفت: هیچ توفیقی در سیستم اجرایی اتفاق نمی افتد مگر با مشارکت جمعی همه همکاران آن مجموعه که در حال حاضر شاهد این اتفاق در ارشیو ملی ایران هستیم.

شناسایی مبانی تمدنی ایران از طریق سند پژوهی و سندشناسی ضروری است

منصور صفت­گل استاد تمام گروه تاریخ دانشگاه تهران با بیان این مطلب که سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و مجموعه اسنادی این نهادِ مرجع از سه زاویه دارای اهمیت است؛ گفت: این سازمان در سه عرصه در زمینه اسناد اهمیت بسیاری دارد. نخست عرصه ملّی که دربر گیرنده تمامی حوزه های خدماتی اسنادی اعم از حوزه تحقیقات تاریخی، سند شناسی و سندپژوهی برای محققان و مورخان و علاقمندان به تحقیقات است. عرصه دوم نقش سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در سطح منطقه ای است. به این معنا که به اعتبار گستردگی تاریخ و جغرافیای سیاسی ایران در دوره‌های قدیم، بخش قابل توحهی از بستر تمدنی ایران از جمله زبان و فرهنگ مشترک اکنون در سطح منطقه تجلّی پیدا کرده است. سومین عرصه جهان بزرگتر و نقشی است که اسناد تاریخی ایران در سطح بین المللی و جهانی بازی می کنند.

وی ادامه داد: امروزه در تحقیقات ایران شناسی نیاز جدی به بهره برداری از اسناد ومدارک تاریخی ایران وجود دارد. بنابراین مراجعان و علاقمندان زیادی نیازمند استفاده از آرشیوهای ایران، اسناد و مدارک تاریخی سرزمین مان هستند و همین نکته نشان می دهد اسناد تاریخی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و دیپلماتیک برای توسعه تحقیقات تاریخی، ارزشمند و حیاتی است. بنابراین شناسایی و تقویت مبانی تمدنی ایران از طریق سند پژوهی و سندشناسی ضروری است.

استاد تمام گروه تاریخ دانشگاه تهران  با بیان این نکته که سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران مجمع نخبگان سندشناس و سندپژوه است؛ اظهار داشت: با توجه به ریشه دار بودن تاریخ ایران، ریشه دار بودن سنت اداری، تشکیلات اداری ایران هم در حوزه خصوصی، شخصی و هم در بخش  رسمی و دیوانی، مکتوبات اداری بسیاری در طول چندین قرن و چندین هزارسال تولید شده است و متاسفانه بخش قابل توجهی از این مکتوبات به سبب عوامل گوناگون خواه عمدی و خواه سهوی باقی نمانده که این موضوع حسرت بزرگی برای مورخان و محققان تاریخ و فرهنگ ایران به جای گذاشته است.

شکوه تمدن ایران در دوره هایی بوده که زمامداران از علم و فرهنگ حمایت کردند

منصور صفت‌گل تصریح کرد: ایران به حکم تاریخ ریشه داری که دارد، تشکیلات اداری ریشه داری نیز داشته که خوشبختانه بسیاری از بایگانی ها و آرشیوهای ایران به صورت نامه، اسناد، نوشته و آجر نوشته‌ها همچنان باقی مانده است؛ و این موضوع مبیین این مطلب است که سنت بایگانی و آرشیوداری از ایران قدیم تا کنون وجود داشته است و بخش مهمی از این اسناد در سازمان اسناد وکتابخانه ملّی ایران نگهداری می شود.

وی با اشاره به اهمیت اسنادِ متعلق به دوران پیشا قاجاری گفت: اسناد تاریخی صرفا اشیای عزیز موزه ای نیستند که آنها هم فی نفسه با ارزش هستند؛ اما بسیاری از اسناد و مدارک تاریخی وجود دارند که نشانه تمدنی ایران عزیز است. از سوی دیگر محتوای اسناد تاریخی تجربه زیسته فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در ایران را نشان می دهد که بخش قابل توجهی از موجودیت اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران حاصل رشته فعالیت های مدیران قدیم این سازمان است.

 این استاد تاریخ در ادامه محتوای اسناد تاریخی را برگ برنده ای در ارزیابی و مواجهه گذشتگان با اتفاق های جاریه و گاه یومیه ایران دانست و گفت: محتوای اسناد تاریخی، چگونگی برخورد با آسیب های اجتماعی، چگونگی برطرف کردن مشکلات سیاسی، بحران های گوناگون روابط دیپلماتیک و امثال آنها را بیان می کند که می توان از مجموع آنها درس گرفت. در حقیقت این اسناد درسنامه هایی برای شیوه های مدیریت و چگونگی اداره ایران است.

صفت‌گل درباره اهمیت اسناد تاریخی نزد محققان گفت: کار و مطالعه روی اسناد تاریخی نیازمند روش شناسی تاریخی و مبتنی بر مطالعات و تحقیقات در زمینه علم تاریخ است که در کنار این مطالعات جنبه های مادی اسناد، شیوه مطالعه ظاهری اسناد و جسم اسناد نیز اهمیت پیدا می کند.

وی خاطر نشان کرد: از همین رو دوره های شکوه تمدنی ایران در حکومت هایی بوده که زمامداران از تاریخ علم و فرهنگ حمایت کردند. بررسی مورخان مشخص کند که هر اندازه پشتیبانی، حمایت و سرمایه گذاری حاکمان وقت از فرهنگ بیشتر بوده به همان اندازه ایران در دوران شکوفایی، اوج تمدنی و فرهنگی خود قرار گرفته است.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، محمد عباسی معاون توسعه مدیریت و منابع با شرح جایگاه این سازمان در حفظ هویت تاریخی و اسناد ملّی کشور گفت: با توجه به مرکزیت استان قم در رویدادهای تاریخی معاصر و همچنین مرکزیت علوم و معارف اسلامی در این استان، سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در دولت سیزدهم تصمیم به گسترش و توسعه فعالیت های خود در استان قم گرفته و در یک گام عملی موثر، نمایندگی و دفتر پیگیری امور استان قم را فعال کرده است.

وی افزود: در صورت تعامل با نهادهای استانی و به ویژه استانداری بسیاری از فعالیت های حوزه کتاب، اسناد و تاریخ شفاهی در استان قم قابل اجرا است.

عباسی همچنین با توجه به نامه اخیر ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران به استاندار قم مبنی بر تخصیص ساختمان اداری مناسب با شرح وظایف این سازمان در دو بخش اسنادی و کتابخانه ای اظهار امیدواری کرد با همکاری و هماهنگی سازمان و نهادهای استانی شاهد فعال شدن همه ظرفیت های سازمان در این استان باشیم.

در ادامه این دیدار همچنین حجت الاسلام و المسلمین دانشی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملّی استان قم  گزارشی از فعالیت های 18 ماهه این مرکز ارائه کرد و محمد عباسی و مدیران سازمان درباره فعالیت های بهتر و موثرتر این مرکز در حوزه اسناد ، کتاب و توضیحات و رهنمون هایی را بیان کردند.

در پایان این مراسم از مجموعه تالار نمایشگاهی مرکز اسناد حوزه و روحانیت بازدید به عمل آمد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، در این بازدید دکتر سعد خان رئیس موسسه فرهنگی «اکو» ضمن بازدید از تازه های نشر در غرفه سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بر همکاری های دوجانبه بین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و کتابخانه این موسسه فرهنگی تاکید کرد. 

این دیپلمات پاکستانی همچنین تبادل در زمینه نسخ دیجیتال شده و بهره مندی از کارشناسان در حوزه آموزش اسنادی را یکی از شاخصه های این همکاری عنوان کرد.

در این بازدید حسین تیموری مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و زهرا اصلانی رئیس کتابخانه اکو دکتر سعد سکندرخان را همراهی کردند.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در گفتگوی تفصیلی رسانه KHAMENEI.IR با علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، نگاه ذوابعاد رهبر معظم انقلاب به مقوله کتاب و کتابخوانی مورد بررسی قرار گرفته است. مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید.

 در صحبت از رابطه رهبر انقلاب با موضوع کتاب و کتابخوانی، یکی از موضوعات مهمی که به ذهن متبادر می شود تقریظهایی  است که ایشان بر کتب مختلف نوشته و آنها را مورد توجه قرار داده‌اند. این تقریظ‌ها چه در مرحله انتخاب کتاب چه در مرحله نگارش و چه در انتشار عمومی چه سازوکاری دارند و چگونه نوشته و منتشر می‌شوند؟
 بسم اللّه الرحمن الرحیم در پاسخ به این سؤال چند نکته را باید توجه کرد. تقریظ به معنی اعمش از یادداشت نوشتن، حاشیه نوشتن، نظر نوشتن که یک سنت قدیمی است. در مورد حضرت‌‌ آقا به تصریح خود ایشان مربوط به دوران جوانی ایشان میشود. ایشان چندین بار تصریح کردند که من از جوانی کتابهایی که میخواندم گاهی اوقات در بعضی صفحات در ابتدا یا در انتهایش نظر خودم را مینوشتم. بنابراین یک امر ثابت است که مربوط به قبل از پیروزی انقلاب میشود. محدود به کتابهای خاص هم نبوده. بنده این سعادت را داشتم که حدود صد یادداشت ایشان را درباره حدود صد کتاب دیده‌ام. درمیان این کتاب‌ها هم کتاب عربی بوده، هم فقهی هم داستان هم ترجمه هم فلسفه هم اقتصاد، شعر، رمان‌های مختلف و کتاب‌های سیاسی. این نوشته‌ها انواع مختلفی هم داشته است. بعضی‌هایش شبیه همین یادداشت‌هایی بود که ابتدای کتابها مینویسند، بعضی‌هایش انتهای کتاب بود، بعضی در حاشیه‌ی صفحات بود. مثلا در حاشیه‌ی صفحات نکاتی را در تأیید، نقد یا توضیح مطالب نوشته بودند. گاهی اوقات گفته بودند این نکته‌ای که ذکر شده صحیح به نظر نمیرسد. گاهی اوقات تأیید کرده بودند، گاهی اوقات یک نکته‌ای را اضافه کرده بودند. پس این موضوع از قبل از انقلاب بوده.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم اولین یادداشتهایی که از ایشان میبینیم مربوط به زمانی است که حوزه‌ی هنری در دهه‌ی اول انقلاب کتب دفاع مقدس چاپ میکرده. اینها را میفرستادند برای ایشان، ایشان در ابتدا، در انتها و گاهی در بین صفحات یادداشت‌هایی مینوشتند و به حوزه‌ی هنری برمیگرداندند. اینها توسط حوزه‌ی هنری در قالب یک کتاب منتشر شده است. البته حضرت آقا اینها برای انتشار ننوشته‌اند و یکی دو بار هم این موضوع را گفته‌اند. این یادداشت‌ها شامل تشویق و تأیید بوده، یکی دو مورد هم نقدهای بسیار جدی است. مثلاً در یک مورد که من اسم نمیبرم نوشته‌اند که نویسنده تخیّل خودش را به کار برده و این قضاوت ناصحیح خودش است و موضوع را درست درک نکرده. بعضی جاها غلط گرفته و گفته‌‌اند اصلاً‌ این قضیه این‌طور نبوده. بعضی جاها واقعاً تأیید کرده‌اند. یعنی انگار که دارند محترمانه به نویسنده نقد میکنند که مثلا اینجایی که شما این را نوشته‌اید، این غلط است و این‌جور نبوده و آن شکلی بوده.

 بعد از پایان جنگ چه اتفاقی افتاد؟        
 اولاً جریان ضدّ جنگ آرام آرام در تاریخ و ادبیات شروع به فعالیت کرد. من اسم نمی‌آورم اما کتابهایی نوشته شد در نقد دفاع مقدس و خسارتهای جنگ و اینکه این قضیه اشتباه بود. در دوران سازندگی و دوران بعدش هم فضا برگشت. اینجا دوران جدیدی بود. آقا هم حمایت قبلی‌شان را ادامه دادند هم اینکه احساس کردند که دشمن میخواهد دفاع مقدس و فعالیت رزمندگان را از یاد ببرد. همان چیزی که حضرت امام در پیام بعد از قطعنامه به آن اشاره کرده بودند. حضرت آقا به آن فعالیت جدید یک فعالیت جدیدی را افزودند. تقریباً از نیمه‌ی دوم سال ۹۰ ایشان در مورد بعضی از کتابها اشاره‌ی مستقیم کردند. یعنی این طور نبوده که کسی به ایشان پیشنهاد بدهد. من یادم نمیرود که پیام رسید آقا در مورد کتاب نورالدین پسر ایران چیزی نوشته‌اند. این کتاب سه سال قبل چاپ شده و هنوز به شمارگان مناسبی هم نرسیده بود. شخص آقا توجه دادند که برای این کتاب نشست برگزار و تقریظ هم به خانواده داده شود.

آن جلسه‌ در یکی از اتاقهای مؤسسه‌ی حفظ و نشر با حدود شش هفت نفر برگزار شد که خود آقای نورالدین و همسرشان هم آمدند. یعنی پنج شش نفر بیشتر نبودند. بعد هم خدمت آقا رسیدند و نمازی خوانده شد. بعد از این باز به اشاره‌ی ایشان تقریظ کتاب پایی که جا ماند آمد و یکی دو تا کتاب دیگر آمد. باز به اشاره‌ی ایشان این جلسه و  مراسم وسعت پیدا کرد. حالا ممکن است کسانی در این بین پیشنهادهایی هم کرده باشند اما به هر حال ایشان اجازه دادند که این کار در جمع بزرگتری صورت بگیرد و این فعالیتها شروع شد.
نمونه دیگر اینکه ما در آبان ماه سال ۹۵ که دیدارهای پنجشنبه‌ای شروع شد خدمت ایشان رسیدیم. ایشان شهید علی خوش لفظ را اولین بار در آن جلسه دیدند و گفتند دارم کتاب شما را میخوانم. در همان جلسه هم بود که آقای حمید حسام کتاب وقتی مهتاب گم شد را به آقا دادند. یک کتاب هم مربوط به همسر شهید چیت‌سازیان بود که نویسنده‌اش آن را تقدیم کرد. خب اینها بود. خود حضرت آقا معتقدند که جریان دفاع مقدس باید تقویت بشود برای اینکه در معرض چند خطر است:

 ۱- خطر دشمن خارجی که سعی میکند این را از یاد و غفلت ما ببرد و این نقطه‌ی سفید  روشن پرافتخار را تبدیل به یک نقطه‌ی ضعف تاریک فراموش شدنی کند.

۲- عدم توجه نویسندگان داخلی، نشر داخلی به این موضوع و رفتن سراغ موضوعات دیگری و سراغ ترجمه‌های آن چنانی رفتن، سراغ کتابهای دیگری در سبک زندگی مغایر رفتن. از آن طرف نیاز جامعه‌ی ما برای حفظ انقلاب و حفظ نظام برای اینکه تجربه‌ی نسل اول و دوم انقلاب به نسلهای بعدی منتقل بشود. در بیانیه‌ی گام دوم هم اشاره شده نسل جدیدی که روی کار می‌آید که نه زمان دوران قبل از انقلاب را دیده، نه دوران حضرت امام را دیده حالا دیگر دفاع مقدس را هم ندیده. یعنی نسلی که الان دارد می‌آید روی کار تحصیل میکند، دانشگاه را به دست میگیرد، مدارس را به دست میگیرد، مدیریت کشور را به دست میگیرد اینها هیچ کدام از اینها را ندیدند. خب وقتی این جریان هست معلوم است که ایشان به عنوان رهبری که وظیفه‌ی هدایت انقلاب اسلامی را به عهده دارد، حفاظت از دستاوردهای انقلاب و دفاع مقدس را به عهده دارد حساس باشند، تذکر بدهند هشدار بدهند و کتابهایی را در این فضا معرفی بکنند. برای همین هم در این حدود شصت و خرده‌ای تقریظی که از سال ۹۰ به بعد و البته در آن قبلی‌های حوزه هنری هم هست غلبه با دفاع مقدس است. 

  و این موضوع کاملا هدفمند و عامدانه هست.
 بله. عامدانه و کاملاً با نظر ایشان است و اصلا خودشان هم نظر میدهند.

  در مورد کتاب‌هایی که به دست ایشان می‌رسد هم توضیح دهید.
 ورودی کتاب برای ایشان هم خودشان باز تصریح کرده‌اند که افراد مختلف برایشان کتاب میفرستند از نویسنده و ناشر و امثالهم. شما دیده‌اید مثلا در دیدار شعرا بعضی از شاعران کتابهایی که می‌آورند فقط شعر نیست کتابهای دیگر را هم می‌آورند. ناشرها و افراد مختلف هم میفرستند. ایشان در همان دیدار شهید خوش لفظ تصریح کرده و گفتند کتابهای مختلفی برایم میرسد. بعضی از این کتابها را یا دارم یا خوانده‌ام یا نیازی نیست (حالا اینها تعابیر من است) اینها را رد میکنم برود یا هدیه میدهم یا به کتابخانه‌ی خودشان میفرستند. در ادامه گفتند کتاب‌هایی که احتمال خواندنشان را میدهم در یک قفسه‌ میچینم و گاهی اوقات میروم از بین اینها تصادفی یک را انتخاب میکنم. به آقای خوش لفظ گفتند کتاب شما این جوری انتخاب شده. میخواهم بگویم اصلاً این فرایند یک فرایند هدایت شده یا مدیریت شده نیست. اصلاً این حرفها نیست. البته این به این معنا نیست که ایشان الان تنها کتاب‌هایی که می‌خواندند یا تقریظ می‌نویسند فقط همین کتابهاست. ابدا این جوری نیست. شما حتماً مطلع هستید غیر از این تقریظ‌هایی که نوشته و منتشر میشود، کتابهای دیگری هم هست که ایشان میخوانند و مثلا میگویند تلفنی از این نویسنده تشکر شود. همین یکی دو سال پیش از یک ترجمه‌ی قرآنی تشکر و تقدیر کردند و گفتند که با مترجم تماس گرفته و از این ترجمه‌ نقدیر بشود. بعضی‌ها را پیام تلفنی میدهند. گاهی اوقات چیزی مینویسند و میگویند این را برای نویسنده بخوانید. یعنی انواع این شکل‌ها هست. مثلاً یکی از کتابهایی که آقا تعریف کردند کتاب دا است. آقا راجع به دا اصلاً چیزی ننوشتند. صرفا در دو سه دیدار گفتند. کتاب خاکهای نرم کوشک شهید برونسی را در صحبتها گفتند. یعنی انواع گفتگوها هست. انواع حمایتها و تشویقها هست. گاهی اوقات هم مینویسند و میگویند خوب است که برای این کتاب مراسمی گرفته و به جامعه ارائه شود. این کار برای این انجام می‌شود که جامعه چند هدف بگیرد و فراموش نکند و درس بگیرد. ترویج و حفظ موضوع باشد. مثلاً‌ کتابهایی که سال گذشته رونمایی شد مربوط به مساله مسجد بود. معلوم است اهداف مهمتری در کار است ورای این بحثهایی که بعضی‌ فکر میکنند مثلا از ناشری حمایت شود. اصلاً به نظر من هدف ترویج کتاب و کتاب خوانی و گسترش آن است.

 به سراغ بحث نمایشگاه کتاب برویم. از سال ۶۶ تاکنون ۳۵ دوره نمایشگاه کتاب برگزار شده است و رهبر انقلاب در بسیاری از این دوره ها شرکت کرده اند و همواره در این بازدیدها نکات مهمی را مطرح کرده اند. رهبر انقلاب بیشتر روی چه موضوعاتی تمرکز داشته و چه دیدگاه هایی نسبت به مسئله نمایشگاه داشته اند؟
 همین مسئله هم یک پیشینه دارد. قبل از پیروزی انقلاب آقا یک سخنرانی در سال ۱۳۴۸ در مسجدی در بازار دارند برای اینکه کمک جذب و آن مسجد را تکمیل کنند. در آنجا ایشان دو نکته را ذکر میکنند. یکی اینکه تأسف میخورند از اینکه  کتاب خوانی در کشور ما پایین است و چرا کتاب خوانده نمیشود. یکی هم در مورد شمارگان. آنجا میگویند تأسف میخورند از اینکه چرا شمارگان کتاب هزار تا و دو هزار تاست، ببینید این برای سال ۴۸ است. در طول این دوران وقتی فعالیت ایشان را میبینیم محسوس است که ایشان دغدغه‌هایی که از پیش از انقلاب و دهه اول انقلاب تا امروز هنوز هم دارند مسئله‌ی کتاب خواندن است. برای کتاب خواندن الزاماتی مورد نیاز است که تا امروز همواره ایشان تکرار کردند. اینکه کتاب خوب توسط نویسنده‌ی خوب و متوسط با نیاز جامعه و به بهترین شکل از نظر کاغذ و قیمت و صفحه آرایی و جلد و سبک بودن وزن و اینکه باید عرضه و تبلیغ و ترویج شود. من دغدغه همه‌ی این سالها را در یک جمله میگویم. این باید ترویج و تبلیغ خوبی شده و در دسترس مردم باشد. یعنی مردم به کتابفروشی و نمایشگاه کتاب دسترسی داشته باشند. درنتیجه ایشان از همان سالهای اول از سال ۶۶ که نمایشگاه افتتاح شد روی چند نکته تأکید داشتند. یکی نمایشگاه دائمی است. ایشان گفتند باید نمایشگاه دائمی برگزار بشود حتی در بخش بین الملل. گفته‌اند معنی ندارد دانشجو و استاد یک سال صبر کند تا کتابهای خوبی که در دنیا و علوم مختلف منتشر می‌شود به دستش برسد. شما یک نمایشگاه دائمی بین المللی بگذارید که دائم این کتابها بیاید و اهل علم بتوانند از آن استفاده کنند.

 دوم اینکه در مراکز استانها نمایشگاه دائمی کتاب برگزار بشود. البته در دوره‌هایی نمایشگاه‌های استانی بوده اما افق فکر ایشان را ببینید. ما الان استانی داریم که کل استان دو کتابفروشی قابل توجه دارد. اصلاً دسترسی به کتاب نیست. حضرت آقا حرفشان این بوده حداقل در مراکز استان نمایشگاه دائمی کتاب برقرار باشد.

ایشان از نمایشگاه همیشه حمایت کرده‌اند. گفتند نمایشگاه کار خوبی است. اما آن دو انتظارشان هنوز برآورده نشده. یعنی نه نمایشگاه دائمی بین المللی کتاب که ما همواره با کتابهای روز جهان خصوصاً در علومی که به آن نیاز داریم، استاد و دانشجو و طلبه و محقق دسترسی داشته باشد و هم مردم کل کشور اما همین حدی که شده آقا بالاخره تجلیل کردند، تأیید کردند. در دو سال اول پیام دادند. سالهای مختلفی هم در این ۳۴ دوره‌ای که برگزار شده حدود بیست دوره ایشان شخصا تشریف بردند. بعضی دوره‌ها ماه رمضان بوده یا سفر استانی بودند مثل سفر کردستان که حضور در نمایشگاه نداشته‌اند. یک بار در توصیف نمایشگاه گفتند بهار کتاب، یک بار گفتند میعادگاه کتاب، یک بار تعبیر باشگاه فرهنگی را به کار بردند. یعنی همواره سعی کرده‌اند این پایه را تقویت بکنند. البته در کنار این انتقادهایی هم به محتوا شکل و امثالهم داشته‌اند. همین سال گذشته هم به گرانی کتاب هم به نامرغوب بودن کاغذ داخلی تصریح کردند. اما خود نمایشگاه را در بعضی از پیام‌ها و بیانات میگویند این از یکی از آرزوهای ما بود. یعنی معلوم است که توصیه‌هایی که کرده بودند خود وزرای ارشاد اسبق هم تأکید کردند که ایشان پیگیری میکردند نمایشگاه کتاب را. اما بارها گفتند نسبت به وضع نشر و وضع کتاب و وضع نمایشگاه تا نقطه مطلوب فاصله بسیار است.
چیزی که حضرت‌‌ آقا دنبالش هستند چیست؟ محتوای خوب، شمارگان بالا، دسترسی وسیع. حالا اگر شما که هنوز با اینها فاصله دارید در چنین شرایطی اگر در یک موقعیت ده روزه‌ای در سال توانستید اجتماعی درست بکنید که قدری از آن نقیصه‌ها را تا حدی جبران کند آیا همین را هم تعطیل کردن به صلاح است؟ خب مطلوب نیست. مطلوب این است که ما در تمام مناطق کشور دسترسی عادلانه داشته باشیم. اگر شمارگان بالا برود قیمت کتاب تعدیل میشود.

 به صورت خاص رهبر انقلاب در این سال ها چه مطالباتی در حوزه کتاب و کتابخوانی داشته اند؟
 آقا به موارد متعددی اشاره داشته اند از جمله اینکه مواد اولیه و کاغذ باید کیفیت خوب داشته باشد. باید به محتوا و نویسنده خوب کمک بشود. مثلا همین بحث مشاوره کتاب نه حالا بلکه در سال ۷۵ و ۷۴ گفتند خوب است مشاوره‌ی کتاب و کتاب و  محتوای آن را ارتقای کیفی دهد. بعد که بالا رفت تبلیغ و ترویج شود. خود ایشان گفته‌اند یک دلیل اینکه من نمایشگاه می‌آیم برای تبلیغ کتاب است. به صداوسیما هم برای تبلیغ و ترویج کتاب توصیه کرده‌اند. حالا صداوسیما ترویج را شروع کرده ولی یک نوعش است. ترویج کتاب فقط یک نوع نیست که یکی بیاید بگوید این کتاب را بخوانید. انواع و اقسام دارد که از بحث ما الان وقت نیست.

سومین بحث هم حمایت حقوقی از نویسنده و مترجم و ناشر است و آقا به این تصریح دارند. الان ناشرها و نویسنده‌ها از قاچاق کتاب میترسند. کتاب باکیفیت چاپ میکنند تعدادی قاچاقچی می‌آیند و چاپ می‌کنند و بعد هم در بعضی فروشگاه‌های مجازی با یک دوم قیمت اصلی به فروش میرسد. آقا میگویند از ناشر حمایت حقوقی شود. چرا کتاب الکترونیک در کشور ما رشد نمیکند؟ برای اینکه ناشر میگوید من هزینه کنم کتاب الکترونیکی را چاپ کنم فردا یک نفر می‌آید قفلش را میشکند و تکثیر میکند. پس حمایت حقوقی باید بشود، وقتی همه‌ی اینها با هم شد طبیعی است که شمارگان میرود بالا صنعت نشر میشود صنعت سودده، نیازی هم به بن و تخفیف و این جور چیزها هم اصلاً‌ نیست. آقا به همه‌ی این ابعاد توجه کرداند: حقوقی‌، کیفی، محتوایی‌، کاغذ، چاپ، دسترسی‌، کتاب فروشی‌، عرضه‌، تبلیغ و ترویج.

 ما در نسبت بین رهبر انقلاب با کتاب با یک دوگانه مواجه هستیم. یک سمت قضیه معتقد است از نگاه ایشان فقط مطالعه کتب دفاع مقدس و موضوعات دینی ارزشمند است و دیگر حوزه‌های مطالعاتی ارزشی ندارند. سمت دیگر معتقد است که رهبر انقلاب به‌عنوان یک کتابخوان حرفه‌ای، همه کتاب‌ها و حوزه‌ها را مفید و قابل تایید می‌دانند و اصولا از نگاه ایشان کتاب غیرمفید، وجود خارجی ندارد. تحلیل شما از این ماجرا چیست؟
 خوشبختانه در این زمینه تصریحات و مستندات متعدد وجود دارد. یعنی الان اگر کسی مراجعه بکند میبیند ایشان در بعضی دیدارها با نویسندگان حوزه هنری حتی احتجاج کردند. در بعضی از دیدارها ایشان گاهی اوقات میگویند فلان کتاب را خوانده‌اید؟ کتاب دینی و اینها هم نیست، رمان است مثلاً. ایشان در مورد مطالعاتشان در قبل از انقلاب میگویند تمام رمانها یا اغلب رمانهایی که منتشر میشد را خوانده‌ام. در خاطراتشان میگویند وقتی کتابخانه‌ی آستان قدس میرفتم متوجه گذشت زمان نمیشدم که این قدر زمان گذشته و من هنوز از صبح تا مثلاً غروب نشستم دارم کتاب میخوانم. خب استناداتی هم که میکنند شما دیده‌اید راجع به جنگ و صلح، راجع به بینوایان، راجع به انواع کتابها، کتابهای شکسپیر و کتابهای دیگر استناد میکند. در شعر هم همین است. انواع رمانها را ایشان اسم آوردند. منتها رسانه‌های ما یک اشتباهی هم گاهی میکنند. هر وقت ایشان اسمی از رمان یا کتابی می‌آورند فکر میکنند آقا دارند ترویج میکنند. آقا گاهی به یک کتاب استناد میکنند. گاهی اوقات نام یک کتابی را میگویند و آن را رد میکنند، گاهی اوقات هم یک کتابی را تأیید  میکنند. ولی همه اینها را خوانده‌اند. چند سال پیش در بازدید از نمایشگاه کتاب به غرفه‌ی فرهنگ معاصر رفتیم کتاب ابلوموف روی میز بود. من گفتم این آقای مترجم قبل از انقلاب این کتاب را ترجمه و انتشارات امیرکبیر هم چاپ کرده بود. ایشان بعد از انقلاب رفت روسی یاد گرفت. در ادامه هم جنگ و صلح و هم ابلوموف را از روسی ترجمه کرد. من به ایشان توضیح دادم که این ترجمه‌ی از روسی ابلوموف است. ایشان هم همان جا گفتند که من آن چاپ قبل از انقلاب را خوانده‌ام. خب ابلوموف در رمان و ادبیات کتاب مهمی است. یا مثلا در مورد رمان خانواده‌ی تیبو که به خاطره‌شان با آقای نجفی اشاره کردند. یعنی اغلب این رمانها را خوانده‌اند حتی رمان در جستجوی زمان از دست رفته اثر مارسل پروست را. این کتاب را دیده بودند و به ناشر گفتند کسی این را تا آخر میخواند؟ اما راجع به مضر و مفید هم یک جمله بگویم ایشان دو تقسیم بندی دارند. بعضی‌ها فکر میکنند اینها مغایر با هم است. یک جا ایشان میگویند کتاب سه دسته است،‌ مفید، مضر، خنثی. مفید کتابی است که در هر حوزه‌ای به خواننده فایده‌ای میرساند اصلاً بحث دفاع مقدس یا فقط دین هم نیست. مضر چیزی است که حاوی محتوای غلط، فاسد، منحرف کننده، اشتباه یا تحریف شده است. خنثی چه کتابی است؟ خنثی کتابی است که محتوای منفی ندارد اما مثبت هم ندارد. در یک جای دیگر هم میگویند ما یک کتاب مفید داریم یا مضر داریم. خب آن خنثی چه شد؟ ایشان توضیح میدهند میگویند کتاب خنثی اگر منجر به عادت مطالعه در شما و میل شما به کتاب خوانی بشود مفید است. اگر نشود مضر است چون وقت‌تان را تلف کردید.

 یعنی در این نگاه رمان های عامه پسند احتمالا جزو کتاب های مفید هستند
 حالا من نمیخواهم اسم بگذارم. آدمها برای عادت به کتاب خوانی راه‌های مختلف دارند. بعضی‌ها میگویند ما تا کتاب را باز میکنیم خوابمان میبرد. میگویند اگر شما یک کتابی خواندید که باعث عادت به مطالعه شد این مفید است چون همه که عادت ندارند. اگر کتاب خنثی باعث عادت شما به کتاب خوانی بشود این مفید میشود. برای اینکه شما را عادت میدهد. تا کجا مفید است؟! تا جایی که شما عادت کنی بروی سراغ کتاب خوب. اما اگر نه، شما عادت به مطالعه داری اما کتاب خنثی میخوانی که هیچ فایده‌ای برایت ندارد، این چون وقت شما را باطل کرده ملحق میشود به کتب مضر. بنابراین این یک نوع تقسیم بندی است. مفید، مضر، خنثی، خنثی به شرایطی به مفید ملحق میشود در شرایطی به مضر ملحق میشود. ایشان هم انواع کتابها را خوانداند. یعنی کتابهای مختلفی من میگویم اگر آن کتابهایی که ایشان خواندند حالا غیر از آنهایی که در سخنرانی‌ها نام بردند. اگر شما آن کتابهایی که در کتابخانه‌ی ایشان هست و یادداشت ایشان را خواندند شما میبینید تاریخ فلسفه، فلسفه، فقه، شعر، شعر عربی، حقوق،‌ جامعه شناسی، سیاست، رمان، ادبیات همه‌ی اینها. یعنی حوزه‌ای نیست که ایشان در آن موضوع مطالعه نداشته باشند.           
  
من در میان روشنفکران و علمای صد سال اخیر کسی را من نمیشناسم که به اندازه‌ی ایشان به تمام جریانهای فرهنگی، فکری، سیاسی، اجتماعی عصر خود و عصر ماقبل خود در حوزه‌های متنوع فرهنگی وقوف داشته باشد. با هر کسی هم که ادعای بنده را رد بکند حاضرم به محاجه و بحث بنشینم. شما دیدید در شبهای شعری که در ماه رمضان است اشکالاتی میگیرند که مثلاً‌ قافیه چطور شد، سبک چطور شد. راجع به ترجمه هم همین است. در یکی از همین بازدید نمایشگاه یک کتاب خلاصه‌ای از رمانهای انگلیسی بود. آقا گفتند این را من در زمانی که زبان انگلیسی یاد میگرفتم خواندم. یعنی انگلیسی‌اش را دیدم آنجا. گفتند کار خوبی اینها میکنند که خلاصه‌ای از رمانها را به انگلیسی منتشر میکنند. گفتند من برای زبان آموزی این را خواندم زمانی که انگلیسی یاد میگرفتم. حالا فرصت نشد امروز. یک روزی باید راجع به سبک مطالعه، سبک کتاب خوانی هم صحبت شود. ببینید حالا این را هم من خوب است این را هم بگویم این شبهه هم برطرف بشود با اینکه بارها خود ایشان هم گفتند اما گاهی اوقات بعضی‌ها فکر میکنند که کی وقت میکنند ایشان این قدر میخوانند. ایشان بارها گفتند من اصلاً در طول روز و کارهای جاری حکومتی اصلاً مطالعه نمی‌کنم و مطالعه‌ام مال موقع استراحت قبل از خواب است. یک جا میگویند در خانواده‌ی ما کسی نیست که قبل از خواب کتاب نخواند. این یعنی چه؟ یعنی آن امتداد این تجربه، سبک زندگی به خانواده به اطرافیان. یعنی فقط خود شخص نیست که اهل مطالعه است. خب شما این را بیایید مقایسه بکنید با جوانان امروزی که این همه استعداد و وقت و انرژی دارند و قسمت عمده‌ی وقتشان را بالاخره به فضای مجازی و چه میگذرانند.

 با توجه به شناختی که از ایشان دارید آیا مورد یا مواردی بوده که یک کتاب را نه به‌دلایل تخصصی و کارشناسی بلکه صرفا به‌این دلیل که مربوط به یک نویسنده یا ناشر خاص باشد کنار بگذارند و نخوانند؟
 من تا به حال همچین چیزی را نشنیده و با آن مواجه نبوده‌ام. البته ببینید ایشان در نمایشگاه بعضی وقتها مثلاً کتابی را دیده بودند که یکی درباره‌اش گفته بود این کتاب، کتاب معنویت‌گراست ایشان گفتند نه! نویسنده اهل معنویت نیست. یک کتاب دیگر را گفته بودند ظاهرش رد صدام است ولی تبلیغ صدام است. مگر میشود کسی بدون خواندن این را بگوید. پس معلوم میشود این کتاب‌ها را میخوانند.

ببینید دو چیز را  از هم جدا کنید.  ایشان در مورد محتوا و در مورد اینکه ما محتوای مضر، منحرف کننده، خیانت‌بار و تحریف کننده‌ی تاریخ داریم و باید مقابل اینها بایستیم و افشا کنیم و اگر ضرر کتابی را نمیتوانیم با نقد برطرف کنیم در نشرش محدودیت قائل بشویم، به اینها معتقدند. صریح هم گفته‌اند و موضوع پوشیده و پشت پرده‌ای نیست. اما در مورد کتب اندیشه‌ای ایشان تصریح کرده‌اند هر موقع ما به جایی رسیدیم و باید برسیم که اگر کتابی منتشر شد ما بلافاصله نقد آن را هم به خواننده برسانیم اینجا دیگر خیالمان راحت است و اصلاً‌ نباید ممانعت کنیم. یک حوزه استنثناست و آن هم اخلاق است. میگویند اگر یک رمان مستهجنی منتشر شد اثری که روی جوان میگذارد با کدام نقد قابل برطرف شدن است؟ این اصلاً از نوع اندیشه نیست که شما بگویید نقدش کنید. این یک اثر احساسی و انفعالی است که روی چیزهای دیگر اثر میگذارد و این را شما نمیتوانید با نقد برطرف کنید. میگویند این مثل مواد مخدر است شما نمیتوانید مواد مخدر مصرف کنید و بعد بگویید حالا نقدش را هم مصرف میکنم! نه! آن اثر خودش را میگذارد. میگویند این را باید ارشاد مواظبت کند. در یکی از دیدارهای هیئت دولت به وزیر وقت ارشاد وقت گفتند که آقای وزیر! (حالا من اسم نمی‌آورم) در کشور ما دو جریان فرهنگی هستند. یک جریان، جریانی است که مغایر ارزشهای ما فعالیت میکند. یک جریان هم جریان سالم فرهنگی است. جریان اول را نمیگویم تعطیلش بکنید. منظورم آن نیست اما حمایت نکنید. این دو جریان از پس هم برمی‌آیند.
بودجه‌ی بیت المال نباید خرج حمایت از جریان ناسالم بشود. این جمله‌ای هم که اینها از پس هم برمی‌آیند را هم گفتند حالا با همین تعبیر یا شبیه همین بود. تصریح کردند نمیگویم بروید تعطیل‌شان کنید اما اینکه در نویسنده‌های داخلی یا ترجمه نویسنده‌ی خاصی را گفته باشند آثارشان را هرگز نخوانید یا ترجمه نکنید یا منتشر نکنید یا نشر خاصی را ببندید و تعطیل کنید، بنده شهادت میدهم که تا این لحظه چیزی دالّ بر این موضوع از ایشان ندیده‌ام. البته که مواردی مانند مورد خاص سلمان رشدی از این بحث مستثنی هستند و تکلیفش هم روشن است.

 ممنون از اینکه وقت‌تان را در اختیار ما قرار دادید. در پایان اگر نکته تکمیلی دارید در خدمتتان هستیم.
 ایشان از شش گروه، شش توقع کردند. از مردم یک توقعی دارند از رسانه‌ها یک توقعی دارند و امثالهم. یک زمانی این را نوشتم و منتشر شده و نمیخواهم هم تکرار کنم. اما میخواهم بگویم برای بعضی‌ها این وظیفه سنگین‌تر است. وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که مطالباتی که ایشان در موضوع نمایشگاه و نشر کتاب از ابتدا تا الان داشته‌اند را  فهرست کنند و نشان بدهند که نسبتشان با این انتظارات چیست و برای کدامش برنامه ریزی کردند و چه میکنند. من معتقدم این کار جدی باید توسط وزارت ارشاد انجام گیرد.
دستگاه رسانه‌ای کشور اعم از صداوسیما، پایگاه اطلاع رسانی، رسانه‌های مکتوب اینها باید وظیفه‌شان را در نقد کتاب، ترویج کتاب، تبلیغ کتاب به شکلهای متنوع انجام دهند نه اینگه فقط بنده بیایم کتاب دست بگیرم. الان در بعضی از کشورهای غربی سریال با نام کتابداران پخش شده است. سریال با عنوان کتاب فروشی پخش میشود. ما اصلاً‌ در سریالها و فیلم‌هایمان اینها را نداریم. ما در بعضی از نشریاتمان در سالهای قبل صفحه‌ی کتاب داشتیم اما الان خیلی‌هایشان ندارند. نشریات خاص کتاب بارها از سمت آقا مورد تاکید قرار گرفته‌اند  متأسفانه نشریات حوزه‌ی کتاب جریان متعهد انقلاب رو به تعطیلی رفتند.
ناشران و فعالان فرهنگی این عرصه هم باید در آن حوزه‌هایی که حضرت آقا میگویند در ارتقای کیفیت کوشا باشند. ببینید آقا گفتند آثار مکتوب دفاع مقدس باید صد برابر بشود، همین چند ماه پیش یک متنی از ایشان منتشر شد که گفتند آقا من نگفتم برای صد برابر شدن کیفیت پایین بیاید. این صد برابری باید به شرط  کیفیت باشد. ما الان کمیت‌مان در عنوان و نه در شمارگان دارد بالا میرود اما محتوایمان از نظر کیفی متأسفانه در برخی حوزه‌ها رو به سمت بالا حرکت نمیکند. در همه عرصه‌ها هم وضع‌مان همین است. در حوزه‌ی دینی که بدتر است. ما الان کتاب در حوزه‌‌های دینی به زبان نسل نو در بسیاری از عرصه‌ها اصلاً کتاب نداریم.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، کتاب «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام» تالیف غلامحسین ابراهیمی دینانی به عنوان سیزدهمین کتاب از سلسله نشست های «صد کتاب ماندگار قرن» روز دوشنبه 31 اردیبهشت 1403 ساعت 10 صبح در اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود.

در این نشست دکتر انشاءالله رحمتی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و دکتر رسول رسولی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی سخنرانان و نیز سیدصادق موسوی، عضو هیئت علمی دانشگاه‌ شهید مطهری دبیر این نشست خواهند بود.

لازم به توضیح است تا کنون کتاب‌های «تاریخ پیامبر اسلام»، اثر محمدابراهیم آیتی، «نثر طوبی؛ دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» اثر علامه ابوالحسن شعرانی، «بیست مقاله قزوینی» از مجموعه پژوهش‌‎های علامه محمد قزوینی، «زندگانی فاطمه زهرا سلام‌الله علیها» نوشته سیدجعفر شهیدی، «مسئله حجاب» استاد شهیدمرتضی مطهری، «واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی» نوشته کتایون مزداپور، «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» سلسله جلسات سیدعلی خامنه‌ای، «حواصل و بوتیمار» نوشته امیرحسن یزدگردی، «خواب آشفته نفت» نوشته محمدعلی موحد، «مفاتیح الجنان» با گردآوری شیخ عباس قمی،  «تاریخ طب در ایران» تالیف دکتر محمود نجم‌آبادی، و «مقدمه‌یی بر شناخت اسناد تاریخی» تالیف سرهنگ دکتر جهانگیر قائم مقامی در سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» معرفی و بررسی شده است.​ گفتنی است این نشست بصورت زنده از صفحه آپارات (aparat.com/nlai_ir) ​سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پخش خواهد شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آئین رونمایی از کتاب «محمد دبیرسیاقی؛ احوال و آثار» روز دوشنبه 24 اردیبهشت ماه ساعت 15.30 در محل «گوشه نقد» نمایشگاه کتاب تهران واقع در انتهای شبستان راهروی 26 برگزار خواهد شد.

در این مراسم دکتر عباس کاظمی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری قزوین، دکتر سیدمحمد حکاک قزوینی استاد فلسفه دانشگاه بین المللی امام خمینی ره و نیز مهدی مظفری ساوجی ، پژوهشگر و نویسنده این کتاب، سخنرانی خواهند کرد.

شرکت در این مراسم برای عموم آزاد است.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، امین محمدی سندپژوه و پژوهشگر پژوهشکده اسناد که دبیری این نشست تخصصی را به عهده داشت، ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران با اشاره به اهمیت برگزاری این نشست علمی گفت: توجه به اسناد تاریخی در دو دهه گذشته روند رو به رشدی داشته و به عنوان مهمترین منابع پژوهشی در زمینه مطالعات تاریخ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. همچنین توجه دانشگاه ها نیز به اسناد تاریخی ومقوله سندشناسی در سالهای اخیر افزایش پیدا کرده است که از آن جمله می توان به تاسیس و راه اندازی گرایش اسناد، مدارک آرشیوی و نسخه شناسی در رشته تاریخ و نیز رشته مطالعات آرشیوی اشاره کرد.

امکان دسترسی پژوهشگران به اسناد نسبت به گذشته بهتر شده است

وی ادامه داد: در زمینه تولید محتوا رجوع به اسناد تاریخی قابل توجه است و تعداد زیادی آثار مکتوب   در حال تدوین و یا در دست انتشار هستند. از سوی دیگر نگارش مقاله مبتنی بر اسناد رو به افزایش است. همچنین دسترسی به اسناد برای پژوهشگران از سوی سازمان ها بهتر از پیش شده و در حال ساماندهی هستند.

این سندپژوه و پژوهشگر پژوهشکده اسناد در ادامه صحبت های خود با اشاره به موانع پیش رو در حوزه مطالعاتی اسنادِ تاریخی گفت: چالش های بسیاری در حوزه سند پژوهی و سندشناسی وجود دارد که موضوعات مختلفی چون وجود برنامه مدون برای فهرست نویسی، ظرفیت دانشگاه ها برای بهره مندی از اسناد، شناخت درست دانشجویان از مقوله سند شناسی و سندپژوهی و کاربرد آنها در پایان‌نامه ها را شامل می شود.

مهمترین چالش در علم سندشناسی اصطلاح شناسی است

در ادامه این نشست سوسن اصیلی پژوهشگر اسناد تاریخی و نسخه های خطّی درباره مقوله سند شناسی و سندپژوهی با عنوان «بررسی تاریخی، تداخل معنایی و آسیب های علمی» صحبت کرد. وی در آغاز با اشاره به موضوع «اصطلاح شناسی» گفت: یکی از مباحث مهم در حوزه علم، مسئله مربوط به اصطلاح شناسی و درست به کاربردن اصطلاحات در علم مربوطه است که یکی از مهمترین چالش ها در علم سندشناسی همین موضوع اصطلاح شناسی است.

وی ادامه داد: شناخت بخش های مختلف اسناد از جمله عناصر بیرونی و درونی سند به شناخت شاکله اسناد و بررسی دوره تاریخی آن کمک می کند. در واقع شناخت نوع خطِ به کاربرده شده، مُهر، قلم، کاغذ، الحاقات سند و امضاها به عنوان عناصر بیرونی بسیار مورد توجه و یاری رسان برای موضوع سندشناسی است. نکته دیگر این است که سندشناسی عمر زیادی در ایران ندارد. یکی از مهمترین کتاب های تالیف شده، اثری از زنده یاد سرهنگ دکتر جهانگیر قائم مقامی با عنوان «مقدمه‌یی بر شناخت اسناد تاریخی» است که بعد از گذشت پنجاه سال از نگارش آن همچنان به عنوان یکی از مهمترین منابع سندشناسی به شمار می رود.

این پژوهشگر اسناد تاریخی و نسخه های خطّی در ادامه صحبت های خود با اشاره به موضوع سندپژوهی گفت: در پژوهش های مبتنی بر اسناد، اغلب محتوای یک مجموعه اسنادی در نظر گرفته می شود و سندپژوهی علاوه بر مطالعات تاریخی، در مطالعات علوم اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است و پژوهش های این حوزه بر مبنای پژوهش کار می شود. یکی از دلایل اهمیت سند در انجام پژوهش ها به دست آوردن اطلاعاتی است که معمولا در متون تاریخی به دست نمی آید.

سوسن اصیلی تصریح کرد: برخی از پژوهش های تاریخی بر مبنای متون و یا یافته های باستان شناسی است که این نوع تحقیقات با سندپژوهی فرق می کند. مسئله ای که تفاوت و تداخل کاربردی و اصلی در پرداخت به موضوعات به وجود می آورد همه جانبه نبودن آموزش در سند پژوهی و مطالعات تاریخ است. که این مشکل اساسی از تفاوت قائل نشدن بین دو مفهوم سندشناسی و سندپژوهی پیش می آید. دومین مسئله نیاز مورخان به استفاده از اسناد است. به همین دلیل ضرورت دارد برای دانشجویانِ رشته تاریخ که آینده هنر تاریخ نویسی در ایران در دست آنها است دروس اجباری سندشناسی و سند پژوهی گذاشته شود.

در ادامه این نشست رضا فراستی آرشیویست و پژوهشگر اسناد تاریخی با استناد به رساله دکتری خود موضوع «ضرورت توسعه استاندارد ملی توصیف و الزام آرشیوها به رعایت آن» را شرح داد.

پژوهشگران در زمینه محتوای نوشتاری، عناصری در بانک های اطلاعاتی نمی یابند

فراستی گفت: مبحث استاندارد بین المللی تنظیم و توصیف آرشیوی (ایساد) در سال 1987 توسط آرشیو کانادا مطرح شد و رفته رفته این موضوع در شورای جهانی آرشیو مطرح شد. متاسفانه این استاندارد در مراکز اسنادی در ایران به درستی بومی‌سازی نشد و گسترش نیافت. وی تصریح کرد: با بررسی هفت مرکز اسنادی در رساله دکتری خود اینچنین یافته شد، محققانی که بر اساس محتوای اصلی متون تحقیق می کنند، اغلب به اسناد متنی مورد نظر دسترسی پیدا می کنند. اما پژوهشگرانی که نیازمند به اطلاعاتی در زمینه محتوای نوشتاری به غیر از متن اصلی (طغرا، تسمیه، مهر و اطلاعات ظهر) و نیز محتوای غیر نوشتاری (کاغذ، آرایه های هنری، نوع خط، توشیح و علائم چاپی و ته نقش) هستند، به صورت مستقیم عناصری را در بانک های اطلاعاتی نمی یابند و غیر مستقیم به اطلاعات اندک دسترسی می یابند.

شناسایی اسناد فارسی در مراکز آرشیوی سایر کشورها ضرورت دارد

عماد الدین شیخ الحکمایی سند شناس و پژوهشگر موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران در ادامه این نشست علمی و تخصصی به موضوع «ایجاد بانک دیجیتال اسناد ایرانی و ضرورت ملّی» اشاره کرد و گفت: مراکز اسنادی بنابر ماهیت وجودی خود که باید دارای میراث کهن باشند به واقع وارث آرشیوهای کهن ایران نیستند و آنچه به عنوان اسناد موجود است متعلق به پیش از دوره معاصر بوده که اسنادِ کهن زیاد و قابل توجهی نیستند. در واقع در حوزه اسنادی پیش از صفویه دستمان خالی است و از تاریخ پیش از صفوی در حوزه اسنادی هیچ نداریم و همین مسئله ضرورتی ایجاد می کند تا مرکزی به عنوان «آرشیو دیجیتال ملّی» برای جمع آوری این اسناد به صورت مجازی تاسیس شود.

این سندشناس تاکید کرد: اسناد بسیاری به زبان فارسی و مرتبط به فرهنگ ایرانی از جمله اسناد حاکمان هندوستان، سلجوقیان و عثمانیان که به زبان فارسی می نوشتند در نقاط مختلف جهان به صورت پراکنده وجود دارد که نیازمند بررسی، شناسایی ، مبادله و گردآوری در آرشیو دیجیتال است. در واقع بخش ناشناخته ای از تاریخ سرزمین ما در نقاط مختلف جهان موجود است و باید نسبت به جمع آوری و بازآوری آنها به ایران به عنوان یک پروژه ملی نگریسته شود.

پژوهشگر موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران اظهار کرد: علاوه بر اسنادِ موجود و پراکنده زبان فارسی در نقاط مختلف دنیا، مخاطبین علاقه مندی هستند که برای شناخت تاریخ سرزمین خود تمایل دارند این اسناد را رویت کنند و با تفسیر آنها نیز آشنا شوند. جامعه پژوهشی که در حوزه اسنادی فعال هستند نیز تمایل به تحقیق و پژوهش در این عرصه دارند اما دست مراکز اسنادی در این بخش خالی است.

وی ادامه داد: بخش قابل توجهی از اسناد متعلق به نامه ها، منشآت، فرامین، حاشیه نوشت های اسناد و مکاتبات است که به مثابه یک سند است که هیچ یک از آنها نمایه سازی نشده است. این در حالی است که باید به این دست از اسناد به شکل ویژه پرداخت شود و به هریک از آنها شناسه ملّی داده شود تا قدر و منزلت سند در پیکره تاریخ نویسی بیش از پیش شناخته شود.

عماد الدین شیخ الحکمایی در پایان صحبت های خود بر کتیبه خوانی تاکید کرد و گفت: بخش مهم دیگری از اسناد کتیبه ها است و متون منقش بر آنها اسناد مهمی و ارزشمندی هستند که باید به صورت متن نوشتاری درآیند، و سئوال اینجا است که متولی این بخش از اسناد چه کسانی هستند؟ از سوی دیگر گستره زبان فارسی از نظر سیاسی بسیار مهم است و می توان با زنده کردن این اسناد در برابر تلاشی که برای کم رنگ کردن زبان فارسی می شود ایستاد.

مسئولان مراکز اسنادی باید با گشاده دستی اسناد را در اختیار مخاطبان قرار دهند

فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در ادامه این نشست درباره موضوعات مطرح شده در این نشست تخصصی، نکاتی را بیان کرد و گفت: در بحث شبکه سازی و یکپارچه شدن مجموعه اسنادی کشور فعالیت هایی صورت گرفته اما متاسفانه یک فرهنگ عمومی نادرستی در ایران و به خصوص در برخی از مراکز اسنادی وجود دارد که هرآنچه در مخازن اسنادی دارند جزء املاک و دارایی های خود می دانند و حتی به صورت دیجیتال و یا مبادله در اختیار دیگران قرار نمی دهند. این در حالی است که سند بخشی از هویت کشورمان و ایرانِ فرهنگی است و باید مسئولان مراکز اسنادی با گشاده دستی اسناد را در اختیار پژوهشگران و سیاست‌گذاران قرار دهند.

وی ادامه داد: در یکسال گذشته با پیگیری هایی که انجام شد برخی از اسناد مربوط به دوره دوم پهلوی دریافت شده است و این اسناد هم اکنون در حال تنظیم و توصیف هستند. همچنین رایزنی هایی با دستگاه های مختلف مبنی بر دریافت اسناد صورت گرفته است. به عنوان  مثال  سال گذشته تفاهم نامه ای با سازمان اوقاف و امور خیریه بسته شد که ذیل آن تفاهم نامه مقرر شد اسناد به صورت دیجیتال در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار گیرد. بنابراین توجه به این موضوع که متولیان تا چه اندازه ارزش نگهداری اسناد به عنوان میراث ایرانیان را بشناسند بسیار مهم است.

معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران گفت: جمع آوری منابع دیجیتال نیازمند به زیرساخت های عظیم دارد و با مذاکراتی که طی ماههای گذشته با سازمان فناوری اطلاعات انجام شد قرار بر این شد که بخشی از فضای ابری کشور در اختیار سازمان قرار گیرد.

فاطمه صدر در پایان صحبت های خود گفت: در همین نشست از بزرگان و اساتید برجسته این حوزه دعوت می کنیم در شناسایی منابعی که در کشورهای دیگر موجود است به سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران کمک کنند. موضوع مبادله اسناد به صورت دیجیتال شده با کشورهای مختلف انجام شده است و با برخی از کشورها در شناسایی منابع و انجام مذاکره وارد رایزنی هایی شده ایم و طی تفاهم نامه هایی تا حدودی مبادله دیجیتال منابع صورت گرفته است؛ اما نیازمند شناسایی بیش از پیش منابع فارسی زبان در نقاط مختلف جهان هستیم.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، این اثر در بردارنده خوشنویسی، نقاشی ایرانی، تذهیب، تشعیر و تجلید در پنج بخش نسخه‌ها، مرقع‌ها، قطعه‌ها، طومارها و سندهاست. بخش خطی کتاب، بسیار غنی و شامل ۵۳ نسخه نفیس، ۳۱ اثر از ۱۳مرقع، ۵۸ قطعه، ۳ طومار و ۱۰ سند است.

این کتاب دوزبانه تدوین شده است و ذیل هر تصویر، توضیحاتی درباره اثر ذکر شده است؛ مقدمه و دیباچه این کتاب نیز به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده است.

این اثر نفیس توسط حسن محمدی، گردآوری و در قطع رحلی بزرگ با 296 صفحه توسط انتشارات مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی و انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتشر شده است.

کتاب «کارستان هنر ایرانی» روز سه‌شنبه 25 اردیبهشت ماه، ساعت 16 با حضور دکتر محمد رجبی از اساتید نام‌آشنای عرصه فلسفه هنر و مدیران پیشکسوت فرهنگی کشور، مجید فدائیان استاد هنرهای سنتی، و امیراحمد فلسفی استاد خوشنویسی و نستعلیق‌نویسی، در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران رونمایی می‌شود.

شرکت در این مراسم برای عموم آزاد است.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست معارفه دکتر عاطفه زارعی به عنوان سرپرست مدیریت مرکز غرب کشور (همدان) برگزار شد. در این مراسم ابلاغ ریاست سازمان از سوی عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی، به عاطفه زارعی اعطا گردید و از زحمات و خدمات میثاق گودرزی رییس قبلی این مرکز تقدیر شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، فاطمه صدر، معاون پژوهش و منابع دیجیتال این سازمان با اعلام این خبر در توضیح جزئیات کتاب های حاضر در این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت:  سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، با 42 عنوان کتابِ تخصصی و در مجموع 82 جلد کتاب در موضوعات: علم اطلاعات و دانش‌شناسی، سندپژوهی، سندشناسی، علوم آرشیوی و اسنادی، نسخه‌شناسی، نسخه‌پژوهی، تاریخ شفاهی و یاد‌نامه‌ها،  فهرستگان نسخ خطی، نفایس هنری و تصحیح متون کهن در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور دارد؛ که از این تعداد، 11 عنوان کتاب از تازه‌های نشر سازمان به شمار می‌آیند و 6 کتاب پرمخاطب نیز تجدید چاپ شده‌اند.

وی ادامه داد: نمایشگاه بین المللی کتاب تهران محفلی برای گردهمایی اهالی فرهنگ، ادب و اهل قلم و دانش است و کمتر استاد، پژوهشگر، اندیشمند و اهل علمی است که در این رویداد بین المللی که به نام پایتخت ایران ثبت شده حضور پیدا نکند. بنابراین غیر از عموم مردم که از نمایشگاه استقبال می کنند، اهالی فرهنگ هم برای تامین نیازهای مطالعاتی و آگاهی از تازه‌های نشر از این نمایشگاه استقبال می‌کنند و سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران هم حَسب وظیفه سازمانی خود در این رویداد ملّی و بین‌المللی حضور دارد و منشورات خود در حوزه‌های تخصصی را ارائه می‌دهد.

معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در ادامه صحبت های خود با اشاره به این مطلب که عرضه کتاب های تخصصی از جمله ماموریت های این سازمان است؛ گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران علاوه بر کتاب‌های موضوعی، مجموعه مجلدات فهرستگان نسخ خطّی کشورعراق، فهرستگان نسخ خطی ایران و فهرستگان نسخ خطّی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران را مانند سال‌های گذشته در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه کرده است. کتاب های موجود در حوزه فهرست نسخ خطّی همواره علاقمندانی در داخل و خارج از کشور دارند و هر ساله تعداد قابل توجهی از مخاطبان تخصصی این سازمان برای تهیه این منشورات به غرفه سازمان در نمایشگاه مراجعه می کنند.

تجدید چاپ آثاری در حوزه تاریخ شفاهی

فاطمه صدر در ادامه توضیحات خود با اشاره به تجدید چاپ آثاری در حوزه تاریخ شفاهی گفت: کتاب های تاریخ شفاهی از جمله آثاری است که علاوه بر افراد متخصص، مورد اقبال عموم مردم نیز قرار می گیرد. از همین رو در نمایشگاه سی و پنجم کتاب تهران سه کتابِ «شاعر مشتعل»، «قصه راستگو» و «کالیما» در حوزه تاریخ شفاهی به چاپ دوم رسیده اند. کتابِ «شاعرمشتعل» درباره مظاهر مصفا یکی از ادیبان زبان و ادب فارسی است، کتابِ «قصه راستگو» هم به زندگی و آثار محمدحسن راستگو از نام آشنایان عرصه تربیت دینی و روحانیت اختصاص دارد. کتابِ «کالیما» از مجموعه کتاب‌های تاریخ شفاهی حزب توده نیز حاوی خاطرات حسنعلی پورحسنی درباره حزب توده است.

وی با اشاره به فرایند تولید و تدوین و سپس انتشار کتاب هایی در حوزه تاریخ شفاهی از دیربازدرانتشارات سازمان گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، 2 کتاب جدید در زمینه تاریخ شفاهی عرضه می کند. یکی از این آثار کتابی به اسم «اینجا آفتاب زودتر طلوع می کند» مربوط به خاطرات شفاهی غلامرضا بی‌کسیان یکی از پیوستگان به حزب توده و برگشتگان از این حزب است. کتاب دوم هم اثری پژوهشی همراه با تاریخ شفاهی مربوط به  زندگینامه، آثار و احوال دکتر محمد دبیرسیاقی است. دکتردبیرسیاقی از بزرگان ادب فارسی است که با دهخدا و موسسه او همکاری داشته است. اواخر دهه 70، مصاحبه تاریخ شفاهی از ایشان توسط واحد تاریخ شفاهی سازمان گرفته شده است که توسط مهدی مظفری ساوجی از پژوهشگران سازمان، این مصاحبه فراوری شد و توضیحات مفصلی از زندگی‌نامه، آثار و فعالیت‌های ایشان به علاوه تصاویر منتشر نشده، این کتاب را تکمیل کرد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: از دیگر تازه های نشر سازمان کتابی است با عنوان «بحر المحبۀ في اسرار الموده» که یکی از تفاسیر عرفانی در سنت تفسیرنگاری به شمار می‏‌آید. محبوبه شمشیرگرها عضو هیئت‌علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برای نخستین بار تصحیحی انتقادی از این اثررا به مخاطبان عرضه می‌دارد.

کتابِ «پرتو مشکوة» مجموعه مقالات در گرامیداشت آیت الله سید محمد مشکوة بیرجندی از منشورات مشترک سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و خانه کتاب و ادبیات ایران نیز در این نمایشگاه عرضه خواهد شد.

تازه های فهرست نویسی و نسخه‌شناسی

این مدیر ارشد فرهنگی تصریح کرد: در عرصه فهرست نویسی و نسخه‌شناسی، کتاب «راهنمای توصیف و فهرست نویسی نسخه های خطّی» نوشته طیبه  حاج باقریان از فهرست نویسان نسخ خطّی کشور، کتابی است که تلاش کرده است یکی از استانداردهای علم اطلاعات و دانش‌شناسی مربوط به فهرست نویسی کتاب‌های چاپی را با فهرست نویسی مربوط به نسخ خطی ترکیب کند.

وی ادامه داد: از دیگر کتاب های تازه منتشر شده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی می‌توان به کتاب «خدمات کتابخانه برای کاربران برخط» اشاره کرد که توسط دکتراعظم نجفقلی نژاد از اعضای هیئت علمی این سازمان ترجمه شده است. این کتاب در حوزه اطلاع‌رسانی  کاربران مجازی و برخط کتابخانه‌ها به بحث می‌پردازد.

عرضه ویژه نامه‌های سندنگار

معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران اظهار داشت: در این دوره از نمایشگاه کتاب، در مجموع سه جلد از مجموعه ویژه نامه‌های سندشناسی موضوعی سازمان با عنوان «سندنگار» عرضه می‌شود. مجموعه‌های سندنگار، گزیده‌ای از اسناد تخصصی سازمان در موضوعات خاص را به علاقه‌مندان آن زمینه معرفی می‌کند. سال گذشته در نمایشگاه کتاب، اولین جلد این ویژه نامه حاوی اسنادی مربوط به قیام 15 خرداد به مخاطبان عرضه شد و در نمایشگاه سال جاری سندگارسوم مربوط به اسناد انقلاب اسلامی در سال 1357 با عنوان «انعکاس نور»، و چهارمین شماره سندنگاربا موضوع روابط ایران در دوره پهلوی دوم با رژیم اشغالگر قدس با عنوان «فلسطین، سرزمین غصب شده» ارائه شده ‌است.

وی در پایان گفت: همچنین قرار است روز دوشنبه 24 اردیبهشت ماه درگوشه نقد سرای اهل قلم نمایشگاه از کتاب «احوال و آثار محمد دبیرسیاقی» رونمایی شود.